Bí thuật sáng tạo tác phẩm báo chí của các nhà báo chuyên nghiệp

1. Tác phẩm báo chí là gì?

Luật Báo chí quy định khái niệm như sau: “Tác phẩm báo chí là tác phẩm có nội dung độc lập và cấu tạo hoàn chỉnh, bao gồm các thể loại: Phóng sự, ghi nhanh, tường thuật, phỏng vấn, phản ánh, điều tra, bình luận, xã luận, chuyên luận, ký báo chí và các thể loại báo chí khác nhằm đăng, phát trên báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử hoặc các phương tiện khác.”

Xem thêm: Truyền Hình Là Gì? 5 Phút Đọc Ngay Để Hiểu Tất Tần Tật Về Truyền Hình

2. Các thể loại tác phẩm báo chí

Việc phân loại báo chí có ý nghĩa tương đối bởi điều này còn dựa trên hệ quy chiếu của các tiêu chí phân loại. Một số tiền đề phân loại cụ thể:

• Quy mô, tính chất của sự kiện, vấn đề.

• Hình thức, phương pháp phản ánh, truyền tải thông tin.

• Mục đích, chức năng thông tin của tác phẩm.

Dựa trên các tiêu chí phân loại trên, báo chí được chia thành 3 nhóm, gồm:

• Nhóm tác phẩm báo chí thông tấn: Nhóm này gồm phỏng vấn, ghi nhanh, tường thuật, phóng sự, điều tra, tin báo. Các thể loại này có khác biệt ít nhiều về tính chất, dung lượng thông tin và chỉ cung cấp nội dung về một lĩnh vực nào đó như tìm hiểu nguyên nhân hay phản ứng xã hội về một sự kiện, vấn đề thời sự.

• Nhóm tác phẩm báo chí chính luận: Xã luận, bình luận, chuyên luận, tiểu phẩm, phiếm luận sẽ thuộc vào nhóm này. Mục đích chung của chúng đều là cung cấp thông tin chuyên sâu, giúp độc giả hiểu hơn về mối quan hệ, tính chất, bản chất của sự kiện hay vấn đề thời sự theo cách logic, lý luận và khái quát.

• Nhóm thể loại tác phẩm báo chí chính luận - nghệ thuật: Nhóm này có các tác phẩm bút ký, nhật ký, ký sự, ghi chép, ký chân dung. Khác với các phân loại trên, đây là tập hợp các nội dung giao thoa giữa báo chí với loại hình sáng tạo văn học nghệ thuật.

3. Quy trình sáng tạo tác phẩm báo chí

Bất kỳ tác phẩm báo chí thuộc loại hình nào, nhà báo vẫn cầu tuân thủ các quy trình chặt chẽ nhằm xuất bản một sản phẩm chất lượng, có tính thực tiễn và truyền tải thông điệp rõ ràng. Dưới đây là 6 bước để làm nên một tác phẩm báo chí:

• Bước 1 - Tìm hiểu và nghiên cứu vấn đề: Việc này giúp nhà báo có thêm thông tin, tài liệu để chọn đề tài thuyết phục hơn.

• Bước 2 - Xác định đề tài, chủ đề: Xác định rõ ràng các yếu tố để định hướng khai thác và thu thập các thông tin liên quan, cần thiết cho tác phẩm.

• Bước 3 - Thu thập và khai thác thông tin: Quá trình này đòi hỏi sự tinh thông của nhà báo nhằm xây dựng nội dung một cách chính xác và đầy đủ. Có 2 phương pháp tìm kiếm thông tin: đọc và nghiên cứu tài liệu hoặc phỏng vấn đối tượng và những nhân vật liên quan.

• Bước 4 - Trình bày tác phẩm: Nội dung của tác phẩm báo chí thường phản ánh chân thực, khách quan sự kiện, vấn đề mang tính thời sự. Đây là việc quan trọng quyết định đến sự hấp dẫn của tác phẩm.

• Bước 5 - Duyệt bài và xuất bản: Sau khi hoàn thành, bài báo sẽ được biên tập để phù hợp với tôn chỉ của cơ quan báo chí. Các sản phẩm báo chí ra đời đều luôn có sự đóng góp của bàn tay biên tập.

• Bước 6 - Lắng nghe phản hồi: Việc này giúp nhà báo điều chỉnh thái độ và nâng cao trình độ chuyên môn.

Xem thêm: Phát Thanh Viên Là Gì? Yếu Tố Làm Nên Một Phát Thanh Viên Tài Năng

4. Đạo đức của nhà báo trong quy trình sáng tạo tác phẩm báo chí

Quy định tại Việt Nam về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo gồm:

• Tuyệt đối trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

• Luôn gắn bó với nhân dân, hết lòng phục vụ nhân dân.

• Hành nghề trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật.

• Sống lành mạnh, trong sáng, không được lợi dụng nghề nghiệp để vụ lợi và làm trái pháp luật.

• Gương mẫu chấp hành pháp luật, làm tròn nghĩa vụ công dân, làm tốt trách nhiệm xã hội.

• Bảo vệ bí mật quốc gia, nguồn tin và giữ bí mật cho người cung cấp thông tin.

• Tôn trọng, đoàn kết, hợp tác giúp đỡ đồng nghiệp trong hoạt động nghề nghiệp.

• Thường xuyên học tập, nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, nghiệp vụ, khiêm tốn, cầu tiến.

• Giữ gìn và phát huy văn hóa dân tộc, đồng thời tiếp thu có chọn lọc các nền văn hóa khác.

5. Để có tác phẩm báo chí hay cần điều gì?

Một tác phẩm báo chí hay cần có ý nghĩa giáo dục, chứa đựng tính nhân văn sâu sắc và có định hướng chính trị rõ ràng. Điều này đòi hỏi nhà báo phải không ngừng nâng cao năng lực trong việc khai thác và tư duy về vấn đề của bài viết:

• Lựa chọn đề tài, sự kiện: Để có một tác phẩm báo chí chất lượng, việc lựa chọn đề tài cần sát với cuộc sống, vấn đề gây bức xúc cho nhiều người. Đây là yếu tố dẫn đến sự thành công cho tác phẩm báo chí.

• Khai thác nguồn tin triệt để: Tác phẩm báo chí tốt đòi hỏi nhà báo cần đầu tư nhiều thời gian trong quá trình khai thác thông tin.

• Nội dung hấp dẫn, dễ hiểu: Việc sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu là yếu tố cần thiết để gây thiện cảm với công chúng. Bên cạnh đó, điều này sẽ làm cho tác phẩm báo chí trở nên khoa học và bắt mắt hơn.

Tác phẩm báo chí là sản phẩm thể hiện tư duy của nhà báo qua việc phản ánh đối tượng, sự việc công chúng đang quan tâm. Thuật ngữ này còn được sử dụng để chỉ các thể loại báo chí như: tin, tường thuật, phỏng vấn, phóng sự, điều tra, bình luận. Qua tác phẩm báo chí, mọi người sẽ có cái nhìn khách quan và tổng thể hơn về các vấn đề của cuộc sống cũng như khẳng định uy tín của người làm báo.