Pháp luật là gì? Vai trò và các hình thức thực hiện pháp luật hiện nay

1. Pháp luật là gì?

Ở bất kỳ quốc gia nào, pháp luật đều được xây dựng và áp dụng, liên tục sửa đổi đảm bảo sự phù hợp nhất với thực tế. Nhắc đến vấn đề pháp luật là gì, có thể đưa ra khái niệm như sau: Pháp luật là hệ thống quy tắc ứng xử được nhà nước quy định (hoặc thừa nhận). Pháp luật có tính quy phạm phổ biến với tính chặt chẽ cao, thể hiện ý chí của giai cấp cầm quyền, hướng tới mục tiêu chung và điều chỉnh các mối quan hệ xã hội.

Dựa trên định nghĩa pháp luật là gì nêu trên, có thể tóm tắt 5 điểm chính sau:

• Pháp luật được đưa ra dựa trên các tập quán có sẵn.
• Pháp luật được nhà nước thừa nhận hoặc ban hành.
• Pháp luật được áp dụng đối với tất cả người dân trên cả nước, với mọi chủ thể trong xã hội.
• Pháp luật có tính yêu cầu bắt buộc thực hiện.
• Nội dung của pháp luật là gì được xây dựng dựa trên ý chí, bản chất của giai cấp thống trị.

Sự ra đời của pháp luật là gì? Pháp luật được hình thành trên nhu cầu quản lý xã hội, khi xã hội xuất hiện các giai cấp đối lập, đòi hỏi một giai cấp cầm quyền có thể bảo vệ lợi ích cho tất cả giai cấp trong xã hội cũng như nguồn lực kinh tế, xã hội. Theo đó, khi nhà nước ra đời, pháp luật cũng được hình thành. Trên thực tế, ngay từ thời xã hội cộng sản nguyên thủy, pháp luật đã được xây dựng.

Khi tìm hiểu pháp luật là gì, người dân cần nắm rõ các hình thức của pháp luật. Tính bắt buộc chung, tính quy phạm phổ biến và tính xác định chặt chẽ về mặt hình thức là 3 đặc trưng cơ bản của pháp luật. Tính bắt buộc chung được hiểu là những bắt buộc của pháp luật nhà nước đối với cá nhân, tổ chức, tất cả mọi người đều phải tuân thủ pháp luật, hành vi trái pháp luật sẽ bị xử phạt.

Đối với tính quy phạm phổ biến, có thể hiểu là sự phổ biến của pháp luật khi được áp dụng với tất cả mọi người, ở mọi nơi, với mọi lĩnh vực và áp dụng nhiều lần. Quy định của pháp luật được thể hiện bởi các văn bản có chứa quy phạm pháp luật, đây là tính xác định chặt chẽ của pháp luật về mặt hình thức.

Xem thêm: Vị Trí Công Tố Viên Là Gì? Ở Việt Nam Có Công Tố Viên Không?

2. Vai trò của pháp luật trong việc quản lý nhà nước

Dựa trên khái niệm pháp luật là gì trình bày ở trên, có thể thấy, pháp luật có tính giai cấp, được xây dựng dựa trên quyền lợi của giai cấp thống trị; tuy nhiên, chúng được xã hội chọn lọc, chỉ có giá trị khi phù hợp với lợi ích của xã hội và được xã hội công nhận. Rõ ràng, pháp luật có vai trò rất quan trọng đối với nhà nước cũng như đối với người dân.

2.1. Pháp luật là công cụ để quản lý xã hội

Pháp luật là gì, vai trò của pháp luật ra sao? Vai trò đầu tiên của pháp luật chính là công cụ quản lý xã hội. Mặc dù, các quan hệ xã hội không sinh ra bởi pháp luật nhưng được điều tiết và định hướng bởi pháp luật. Với vai trò này, các thành viên trong xã hội được phép tự do ứng xử nhưng trong khuôn khổ quy định pháp luật. Bằng những điều khuyến khích, nghiêm cấm các hành vi khác nhau, pháp luật giúp hạn chế/ loại bỏ quan hệ xã hội xấu, định hướng đến các hành vi tốt.

2.2. Pháp luật là phương tiện để bảo vệ quyền lợi của công dân

An toàn xã hội là quyền lợi chính đáng mà người dân cần được hưởng. Để mang đến những an toàn đó, pháp luật là phương tiện hàng đầu. Đây là nội dung quan trọng trong chủ đề pháp luật là gì. Sự tác động mạnh mẽ của pháp luật trên nhiều mặt mang đến sự an tâm, an toàn cho người dân trong sinh hoạt hàng ngày, trong quá trình lao động và sản xuất, khi nghỉ ngơi cũng như khi học tập.

Pháp luật bảo vệ quyền lợi của người dân trên nhiều phương diện khác nhau. Chúng bao gồm: Tính mạng, tài sản, danh dự, uy tín, sức khỏe, bí mật cá nhân,… Bất kỳ sự xâm phạm nào cũng phải chịu sự trừng phạt từ pháp luật.

2.3. Pháp luật giúp duy trì sự bình đẳng và sự vận động của xã hội

Bình đẳng xã hội là điều mà pháp luật hướng tới. Từ hệ thống pháp luật được xây dựng một cách tỉ mỉ, cẩn thận, điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tế của xã hội, giữa các cá nhân luôn được đảm bảo tính bình đẳng, đây cũng là cơ sở để xã hội vận động và tiếp tục phát triển. Có thể nói, pháp luật là gì, đó chính là chuẩn mực chung của toàn xã hội, là chìa khóa để giải quyết tất cả các tranh chấp giữa cá nhân, giữa tổ chức.

3. Các hình thức thực hiện pháp luật là gì?

Pháp luật được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm: Sử dụng, tuân thủ, thi hành, áp dụng. Mỗi hình thức trên đóng góp một phần nhất định vào việc củng cố vai trò của pháp luật là gì trong xã hội, hướng tới xây dựng nhà nước bình đẳng, an toàn.

3.1. Sử dụng pháp luật

Sử dụng pháp luật là gì, đó là hành vi chủ thể thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình (những hành vi này được pháp luật cho phép). Trong tất cả các quy định về quy phạm pháp luật, quyền và tự do dân chủ của công dân đều thể hiện hình thức này.

3.2. Tuân thủ pháp luật

Nếu như sử dụng pháp luật được thể hiện bởi những hành vi thực tế thì tuân thủ pháp luật là gì? Đó là những kiềm chế của chủ thể pháp luật khi họ không cho phép mình thực hiện hành vi trái pháp luật.

3.3. Thi hành pháp luật

Bằng những hành động tích cực, chủ thể pháp luật chấp hành pháp luật, thực hiện đúng nghĩa vụ pháp lý của mình. Đây chính là nguyên tắc thi hành pháp luật. Thực tế, tìm hiểu pháp luật là gì, có thể thấy bằng chứng về việc thi hành pháp luật rất phổ biến.

3.4. Áp dụng pháp luật

Áp dụng pháp luật là gì? Điều này được thể hiện khi chủ thể pháp luật tự mình căn cứ vào những điều có trong luật pháp hoặc thông qua cơ quan nhà nước có thẩm quyền để quyết định phát sinh, thay đổi, chấm dứt hay đình chỉ quan hệ pháp luật.

4. Các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam

Nguyên tắc pháp luật là gì? Là thể hiện ý chí của giai cấp cầm quyền. Ở Việt Nam, Đảng Cộng Sản là đảng cầm quyền duy nhất, được hình thành và phát triển bởi tầng lớp công nhân. Theo đó, các nguyên tắc trong pháp luật Việt Nam cũng thể hiện ý chí của giai cấp công nhân.

4.1. Quyền lực của nhà nước thuộc về nhân dân

Nhân dân được quyền góp ý, chỉnh sửa, giám sát các hoạt động của nhà nước, đây là điều rất hiếm gặp tại các quốc gia trên thế giới nhưng vẫn đang được áp dụng ở Việt Nam. Rõ ràng, Nhà nước Việt Nam luôn thực hiện nguyên tắc quyền lực thuộc về nhân dân. Theo đó, tất cả các nội dung trong pháp luật là gì đều hướng tới mục tiêu đảm bảo tính toàn quyền của nhân dân, nhân dân là chủ thể cao nhất của quyền lực.

4.2. Dân chủ xã hội

Nhà nước Việt Nam do Đảng Cộng Sản lãnh đạo, luôn ghi nhận và bảo vệ quyền tự do dân chủ của người dân. Nguyên tắc này được thể hiện qua những quy định của pháp luật là gì về hình thức, nội dung, cách thức, cơ chế thực hiện dân chủ. Có 2 hình thức thực hiện dân chủ gồm thực hiện trực tiếp và thực hiện gián tiếp.

4.3. Nhân đạo

Nhân đạo trong pháp luật là gì? Là một trong nguyên tắc xuyên suốt trong các quy định của pháp luật nước ta. Điều này được thể hiện ở việc không xúc phạm danh dự, nhân phẩm và thể xác của người vi phạm pháp luật; lấy sự quan tâm và bảo vệ con người làm cơ sở để xây dựng pháp luật.

4.4. Công bằng

Nhà nước Việt Nam hướng tới xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng và văn minh. Do đó, tất cả các vấn đề đều phải được xử lý dựa trên tính chất và mức độ của hành vi; cân nhắc sự đóng góp và cống hiến của cá nhân làm cơ sở để đưa ra quyết định xử phạt cuối cùng. Đây là một trong những nguyên tắc cơ bản mà người tìm hiểu pháp luật là gì cần ghi nhớ.

4.5. Sự nhất quán giữa quyền và nghĩa vụ của pháp luật là gì?

Trong Hiến pháp 2013, tại Điều 15 đã ghi rõ, quyền công dân không thể tách rời nghĩa vụ, người dân cần tôn trọng quyền của người khác cũng như có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ với nhà nước, với xã hội tuy nhiên, việc thực hiện quyền không được phép xâm phạm lợi ích của các quốc gia, dân tộc khác cũng như quyền và lợi ích của người khác.

Liên quan đến chủ đề pháp luật là gì, có nhiều nội dung khác nhau cần phân tích, người dân cần hiểu rõ để có thể áp dụng đúng, bảo vệ quyền lợi của chính bản thân và gia đình. Trên thực tế, pháp luật được xây dựng và tồn tại nhằm đảm bảo quyền lợi của giai cấp cầm quyền nhưng với chế độ xã hội chủ nghĩa của Việt Nam, khi giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo, quyền lợi của nhân dân được đề cao hơn bao giờ hết. Đây là điều mà pháp luật tư sản không thể đạt được.

Từ những thông tin liên quan đến khái niệm pháp luật là gì, vai trò của pháp luật cũng như các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam, cần nêu cao vai trò của giáo dục pháp luật, từ đó giúp người dân nâng cao nhận thức, điều chỉnh tư tưởng cũng như hành vi ứng xử, giảm thiểu tối đa các vấn đề xấu đang tồn tại trong xã hội.

Xem thêm: Hồ Sơ Cán Bộ Công Chức Bao Gồm Những Thành Phần Gì?